Đa nang buồng trứng là một rối loạn nội tiết tố phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Phụ nữ mắc PCOS có thể có chu kỳ kinh nguyệt không thường xuyên hoặc kéo dài hoặc nồng độ hormone nam (androgen) dư thừa. Cùng tìm hiểu chi tiết về đa nang buồng trứng trong bài viết dưới đây.
Nội dung chính
Đa nang buồng trứng là gì?
Hội chứng buồng trứng đa nang (tên khoa học: polycystic ovary syndromme (PCOS)) là một tình trạng rối loạn nội tiết thường gặp của phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (tuổi từ 15 đến 44), nó có thể gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của bạn. Nó cũng có thể:
- Làm chậm kinh hoặc mất kinh
- Gây mụn và mọc nhiều lông ở cơ thể, lông mặt
- Tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe khác như: tiểu đường và huyết áp cao…
Khi bị hội chứng PCOS, hormone sinh sản của bạn mất cân bằng gây ảnh hưởng đến buồng trứng của phụ nữ. Sự mất cân bằng hormone này làm gián đoạn chu kỳ kinh nguyệt và khiến họ khó mang thai hơn. Các hormone trong PCOS bao gồm:
- Androgens được gọi là nội tiết tố nam. Phụ nữ mắc PCOS có xu hướng sản xuất nội tiết tố nam ở mức độ cao hơn bình thường.
- Progesterone – hormone điều hòa chu kỳ kinh nguyệt. Khi bị PCOS, cơ thể phụ nữ không sản xuất đủ loại hormone này do vậy có thể dẫn đến tình trạng chậm kinh hoặc thậm chí là mất kinh.
- Insulin là hormone quản lý lượng đường trong máu. Nếu bị PCOS, cơ thể có thể không phản ứng với insulin và có thể gây tiểu đường và cao huyết áp…
Nguyên nhân gây ra đa nang buồng trứng
Tuy chưa tìm được nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng đa nang buồng trứng ở phụ nữ nhưng PCOS có thể do sự kết hợp của một số yếu tố sau:
Hàm lượng androgen (nội tiết tố nam) cao
Tất cả phụ nữ đều sản xuất ra một lượng nhỏ androgen để kiểm soát sự phát triển của các đặc điểm nam. Phụ nữ mắc PCOS cơ thể sẽ sản xuất nhiều androgen hơn bình thường. Mức androgen cao này có thể ngăn cản buồng trứng sản xuất hormone và tạo trứng bình thường trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt, và có thể gây ra chứng rậm lông, mụn trứng cá…
Gen di truyền
Nếu trong gia đình có người mắc PCOS thì nguy cơ bạn bị mắc PCOS cao hơn so với người khác.
Kháng insulin
Kháng insulin là nguyên nhân gây ra đa nang buồng trứng ở phụ nữ
Insulin là hormone sản xuất trong tuyến tụy giúp cơ thể có thể sử dụng đường từ các thực phẩm bổ sung vào cơ thể để tạo ra năng lượng. Có tới 70% phụ nữ mắc PCOS bị kháng insulin, nghĩa là các tế bào của họ không thể sử dụng insulin đúng cách. Khi các tế bào không thể sử dụng insulin đúng cách, nhu cầu insulin của cơ thể sẽ tăng lên.
Nếu các tế bào của bạn trở nên kháng với tác động của insulin, thì lượng đường trong máu của bạn có thể tăng lên và cơ thể bạn có thể sản xuất nhiều insulin hơn. Insulin dư thừa có thể làm tăng sản xuất androgen, gây khó khăn cho việc rụng trứng.
Béo phì là một nguyên nhân chính của kháng insulin. Cả béo phì và kháng insulin đều có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.
Viêm nhiễm
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng phụ nữ mắc PCOS sẽ dễ bị viêm nhiễm hơn. Khi bị viêm nhiễm cơ thể sẽ kích thích buồng trứng đa nang sản xuất nội tiết tố androgen cao hơn.
Triệu chứng của đa nang buồng trứng
Một số phụ nữ bắt đầu thấy các triệu chứng trong khoảng thời gian kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Những người khác có thể phát hiện ra PCOS muộn hơn sau khi họ tăng cân rất nhiều hoặc họ gặp khó khăn khi mang thai.
Các triệu chứng PCOS phổ biến nhất là:
- Thời kỳ không đều: Chu kỳ kinh nguyệt không thường xuyên, không đều hoặc kéo dài là dấu hiệu phổ biến nhất của PCOS.
- Dư thừa androgen: Nồng độ hormone nam tăng cao có thể dẫn đến các dấu hiệu thực thể, chẳng hạn như lông trên mặt và cơ thể mọc nhiều quá mức (hirsutism), và mặt, ngực, lưng bị lên nhiều mụn.
- Tăng cân, béo phì: Có tới 80% phụ nữ mắc PCOS bị béo phì. Tăng cân, béo phì do đường (glucose) không được chuyển hóa vào tế bào sẽ chuyển đổi thành chất béo tích tụ lại, đặc biệt là béo ở vùng bụng
- Xuất huyết tử cung
- Làm tối da: Các mảng da sẫm màu có thể hình thành ở các nếp nhăn cơ thể như trên cổ, ở háng và dưới ngực.
- Nhức đầu: Thay đổi nội tiết tố có thể gây ra đau đầu ở một số phụ nữ.
- Khó khăn trong việc có thai
PCOS được chẩn đoán như thế nào
Các bác sĩ thường chẩn đoán PCOS ở những phụ nữ có ít nhất hai trong số ba triệu chứng sau:
- Nồng độ androgen cao nhờ biểu hiện mọc lông mặt, cơ thể nhiều
- Chu kỳ kinh nguyệt không đều
- Xuất hiện u nang buồng trứng
Bên cạnh đó, đa nang buồng trứng còn được chẩn đoán bằng một số phương pháp sau:
- Xét nghiệm máu kiểm tra mức độ hormone nam cao hơn bình thường hay không. Xét nghiệm máu còn kiểm tra được mức cholesterol, insulin và chất béo trung tính để đánh giá nguy cơ mắc các bệnh liên quan như bệnh tim và tiểu đường.
- Siêu âm: sử dụng sóng âm thanh để nhìn cho nang bất thường và các vấn đề khác với buồng trứng và tử cung của bạn.
Phương pháp điều trị đa nang buồng trứng
Không có bất kỳ phương pháp nào có thể chữa khỏi PCOS hoàn toàn nhưng chúng ta có thể kiểm soát các triệu chứng của PCOS. Tùy theo mục đích điều trị là điều trị triệu chứng cường androgen hay là điều trị vô sinh mà bác sĩ sẽ có các chỉ định và lời khuyên cụ thể đối với từng trường hợp.
Bác sĩ có thể cho bạn dùng thuốc metformin (Glucophage) để giảm tình trạng kháng insulin, điều hòa rụng trứng và giúp giảm cân.
Nếu bạn không có kế hoạch mang thai, bác sĩ có thể kê toa thuốc ngừa thai nội tiết tố, như miếng dán da hoặc thuốc viên. Những loại thuốc này có thể giúp giảm nguy cơ ung thư nội mạc tử cung, giúp bạn có thời gian theo dõi, loại bỏ mụn trứng cá và giảm bớt lông trên cơ thể. Nếu bạn muốn có thai, thuốc sinh sản có thể giúp buồng trứng của bạn giải phóng trứng.
Lời khuyên về chế độ ăn uống và lối sống cho người PCOS
Cũng giống như những căn bệnh khác, điều quan trọng trong quá trình điều trị hội chứng buồng trứng đa nang là bên cạnh việc dùng thuốc người bệnh cần giữ thái độ lạc quan và xây dựng một lối sống năng động. Chúng ta cũng cần kết hợp những thay đổi lối sống như giảm cân, ăn kiêng và tập thể dục.
Giảm cân
Chỉ cần giảm khoảng 5-10% trọng lượng cơ thể của bạn có thể giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và cải thiện các triệu chứng PCOS đáng kể. Giảm cân cũng có thể cải thiện mức cholesterol, giảm insulin và giảm nguy cơ mắc bệnh tim và tiểu đường.
Tập thể dục
Một vài nghiên cứu đã phát hiện ra rằng 30 phút tập thể dục cường độ vừa phải mỗi ngày và 150 phút mỗi tuần giúp phụ nữ bị PCOS giảm cân giảm cân hiệu quả và làm giảm sức đề kháng insulin, đặc biệt là khi kết hợp với một chế độ ăn hạn chế các loại thực phẩm chứa nhiều tinh bột.
Các triệu chứng của hội chứng buồng trứng đa nang có thể khiến bạn cảm thấy căng thẳng. Nếu gặp phải tình huống này, bạn có thể thử tập các bài tập giúp giảm căng thẳng như yoga và thiền để xoa dịu tâm trí và giúp cơ thể cảm thấy thoải mái hơn.
Tập thể dục thậm chí còn có lợi hơn khi kết hợp với chế độ ăn uống lành mạnh. Ăn kiêng cộng với tập thể dục giúp bạn giảm cân nhiều hơn so với chỉ can thiệp và nó làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và bệnh tim.
Chế độ dinh dưỡng cho người PCOS
Bất kỳ chế độ ăn uống nào giúp bạn giảm cân nhưng vẫn đủ chất đều có thể giúp ích cho tình trạng sức khỏe của bạn. Tuy nhiên, một số chế độ ăn kiêng có thể có lợi thế hơn cho người đa nang buồng trứng.
Đối với người PCOS thì chế độ dinh dưỡng gồm những thực phẩm giúp chống viêm, giảm sự kháng insulin, ổn định đường huyết, giàu canxi và vitamin D là vô cùng tốt cho sức khỏe và tăng khả năng mang thai cho người bệnh. Do vậy, người bệnh cần bổ sung những loại thực phẩm sau vào thực đơn hàng ngày:
- Các loại thực phẩm chống viêm: chế độ ăn tập trung vào việc nuôi dưỡng cơ thể với các loại rau xanh, quả mọng, ngũ cốc không chứa gluten (gluten có xu hướng gây viêm cho cơ thể), protein từ thực vật.
- Trái cây có chỉ số đường huyết thấp để duy trì mức glucose và insulin ổn định: táo, nho, cam, bưởi, đào, mận, dâu, kiwi, dưa hấu,…
- Thực phẩm giàu Canxi và Vitamin D là bộ đôi cần thiết trong việc kiểm soát, ngăn ngừa sự tiến triển của hội chứng buồng trứng đa nang. Vitamin D và canxi được tìm thấy rất nhiều trong các loại thực phẩm như các loại rau xanh lá đậm (bông cải xanh, rau diếp,… ), nước dùng xương, đậu phụ, các loại hạt …
- Chất béo lành mạnh giúp hấp thụ một số vitamin thiết yếu như vitamin A, D, E, K, giúp giảm cân, phục hồi sự rụng trứng, tăng khả năng sinh sản, cải thiện các tác động xấu của hội chứng buồng trứng đa nang. Các thực phẩm chứa chất béo lành mạnh chị em có thể bổ sung là: trái bơ, dầu oliu, cá hồi, các loại hạt,…
Bên cạnh đó, người bệnh cần tránh bổ sung những loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ chất béo không tốt, bỏ uống rượu bia, thuốc lá, caffe vì chúng có thể làm cho tình trạng bệnh nghiêm trọng hơn.
Buồng trứng đa nang – PCOS là một trong những nguyên nhân thường gặp dẫn đến tình trạng vô sinh ở phụ nữ, tuy nhiên chúng ta hoàn toàn có thể khắc phục và kiểm soát được. Phát hiện và điều trị càng sớm thì tỷ lệ thành công càng cao. Chính vì vậy, cần thực hiện thăm khám cụ thể ngay khi có các dấu hiệu nghi ngờ. Chủ động khắc phục bằng cách thực hiện lối sống lành mạnh và dùng thuốc hỗ trợ phù hợp để điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt, kích thích sự rụng trứng, từ đó nâng cao khả năng mang thai.
