Mang thai là giai đoạn cơ thể phụ nữ cần được bổ sung thêm nhiều dưỡng chất để nuôi dưỡng cơ thể và em bé trong bụng, đặc biệt là acid folic. Thiếu acid folic có thể gây các biến chứng thai kỳ nguy hiểm như dị tật ống thần kinh thai nhi, tăng nguy cơ sẩy thai, sinh non, sinh trẻ nhẹ cân, thiếu máu… Do vậy, bà bầu cần được cung cấp đủ axit folic ngay từ khi chuẩn bị mang thai và trong suốt thai kỳ để đảm bảo cho sức khỏe của mẹ, an toàn cho bé.
Tuy nhiên không phải bà bầu nào cũng được tiếp cận đầy đủ những thông tin về cách bổ sung acid folic đúng để chuẩn bị cho một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh. Để nắm được những kiến thức quan trọng này, bạn có thể tham khảo kỹ hơn các thông tin dưới đây.
Nội dung chính
Vai trò của axit folic trong thai kỳ
Acid folic (hay còn gọi là Folat, Vitamin B9) đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất, phát triển, phân chia tế bào và cho sự hình thành tế bào máu. Axit folic cần cho quá trình tổng hợp nhân tế bào, cho sự hình thành nhau thai, sự tăng trưởng của bào thai. Vì vậy, bổ sung đủ lượng axit folic hàng ngày không chỉ quan trọng cho phụ nữ trước mang thai mà mẹ bầu nên tiếp tục bổ sung trong suốt giai đoạn thai kỳ. Điều này để đảm bảo quá trình tạo mới tế bào và giúp thai nhi tăng trưởng.
Phụ nữ khi mang thai dễ bị thiếu hụt acid folic. Quá trình mang thai cũng làm khối lượng máu tăng lên kéo theo số lượng tế bào hồng cầu gia tăng, cộng thêm tăng thải folate qua nước tiểu khi mang thai, làm cho phụ nữ mang thai thường hay thiếu acid folic.
Sự thiếu hụt này sẽ làm tăng nguy cơ khuyết tật ống thần kinh thai nhi, gây nứt đốt sống và não úng thủy (não có nước). Nhiều nghiên cứu lớn trên thế giới gần đây đã chỉ ra rằng, nếu trước và trong thời gian mang thai người mẹ được bổ sung acid folic đầy đủ có thể ngăn ngừa 70-80% số trẻ bị dị dạng ống thần kinh.
Ngoài ra, thiếu axit folic ở mẹ bầu sẽ dẫn đến bệnh thiếu máu hồng cầu khổng lồ, thiếu máu. Trước mang thai phụ nữ cần bổ sung axit folic và suốt quá trình mang thai. Nhu cầu axit folic cho bà bầu tăng gấp 2 lần so với trước khi mang thai.
Khi axit folic vào cơ thể sẽ kích thích sản xuất những tế bào mới khỏe mạnh. Việc sử dụng loại vitamin này trước và trong giai đoạn mang thai sẽ giúp ngăn ngừa các dị tật ở thai nhi cũng như giảm thiểu nguy cơ liệt não, chậm phát triển trí tuệ và các bệnh phổi mãn tính.
Bà bầu nên bắt đầu uống axit folic khi nào?
Thời điểm bổ sung axit folic tốt nhất nhất là từ trước khi mang thai 3 tháng. Vì ống thần kinh bắt đầu hình thành rất sớm, ngay từ những ngày đầu đậu thai và hoàn thành vào ngày thứ 28 thai kỳ tức là từ 3-4 tuần đầu thai kỳ. Tuy nhiên nếu không có sự chuẩn bị trước, đa phần phụ nữ đều chưa nhận biết được rằng mình đã mang thai và bỏ qua thời điểm tốt nhất để bổ sung acid folic này. Do đó, tổ chức y tế thế giới khuyến nghị rằng, tất cả phụ nữ mang thai nên bổ sung axit folic càng sớm càng tốt hoặc ngay từ khi dự định mang thai.
Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo nên bổ sung khoảng 400mcg axit folic mỗi ngày trước mang thai, nên bắt đầu bổ sung đủ axit folic 3 tháng trước thời điểm dự định có thai. Bổ sung trước và trong thai kỳ có thể giảm tới 70% nguy cơ dị tật ống thần kinh bẩm sinh ở trẻ.
Bộ Y tế khuyến nghị với phụ nữ có thai thì cần bổ sung 600 mcg axit folic cho bà bầu hàng ngày. Ngoài ra, phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ bị mất máu hàng tháng trong chu kỳ kinh nguyệt dễ bị thiếu axit folic. Đây là nguyên nhân khiến các mẹ sau sinh thường xuyên bị mệt mỏi.
Do đó, Viện Dinh dưỡng quốc gia năm 2016 đã đưa ra khuyến cáo, phụ nữ mang thai Việt Nam cần bổ sung từ 400-600mcg acid folic/ngày để đáp ứng sự phát triển của thai kỳ. Từng giai đoạn mang thai sẽ có hàm lượng axit folic được khuyên bổ sung như sau:
- Chuẩn bị mang thai: 400 mcg aixt folic/ngày
- Khi mang thai: 600 mcg axit folic/ngày
- Trong khi cho con bú: 500 mcg axit folic/ngày
Các nguồn bổ sung acid folic cho bà bầu
Axit folic có thể được bổ sung từ thực phẩm hoặc các nguồn bổ sung ngoài như thuốc, vitamin tổng hợp cho bà bầu.
Một số thực phẩm giàu acid folic (folate)
Một chế độ ăn uống cân bằng, giàu nguồn axit folic tự nhiên với lượng thực phẩm tăng cường vừa phải có thể đảm bảo đáp ứng nhu cầu cho bà bầu, đồng thời ngăn ngừa các dị tật ống thần kinh của thai nhi.
- Hoa quả: Cam có hàm lượng folate rất cao vì acid có trong cam bảo vệ folate không bị phân hủy. Bơ cũng vậy, một nửa quả bơ có thể chứa tới 90mcg folate. Dâu tây, lê, dưa hấu cũng là các loại quả cung cấp folate khá cao.
- Các loại rau màu xanh đậm: Súp lơ xanh, rau bina (còn gọi là rau chân vịt, cải bó xôi), măng tây, rau mầm, bắp cải là những thực phẩm bổ sung axit folic cho bà bầu tốt nhất.
- Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, ngô, yến mạch, lúa mì làm món ăn không thể thiếu nếu mẹ bầu muốn được cung cấp đầy đủ axit folic. Ngũ cốc cũng giàu chất xơ tốt cho bà bầu.
- Các loại đậu: Đậu tương, đậu đen, đậu xanh, đậu đỏ hay sản phẩm từ đậu tương như đậu phụ, sữa đậu nành rất giàu axit folic.
- Gan động vật, bầu dục, lòng đỏ trứng…
- Lòng đỏ trứng gà: Lòng đỏ trứng nhiều axit folic, vitamin A, vitamin D cần thiết cho mẹ bầu và thai nhi.
Uống nước cam giúp bổ sung axit folic cho bà bầu
Lưu ý: Mặc dù có nhiều trong thực phẩm nhưng folate là chất rất nhạy cảm với nhiệt độ, tia cực tím hoặc Oxy hóa nên thường dễ bị hao hụt trong quá trình bảo quản, chế biến. Tỷ lệ mất folate có thể từ 50-90%, có khi tới 100% nếu nấu ở nhiệt độ cao và nhiều nước.
Do đó, phụ nữ mang thai thường được bác sĩ khuyến nghị bổ sung thêm acid folic từ thuốc mỗi ngày.
Thuốc bổ sung axit folic cho bà bầu
Nhiều người cho rằng thực phẩm chứa Folate (dạng tồn tại tự nhiên của axit folic) thì cơ thể sẽ hấp thụ tốt hơn là dạng tổng hợp acid folic. Tuy nhiên, thực tế thì trái lại cơ thể chúng ta lại khó hấp thu dạng folate hơn là dạng tổng hợp acid folic.
Thường acid folic có trong vitamin tổng hợp, thuốc uống có giá trị dinh dưỡng 100% nhưng folate từ thực phẩm có giá trị dinh dưỡng tối đa chỉ bằng 50% dạng bổ sung. Chưa kể đến những hao hụt có thể mất đi trong quá trình chế biến thức ăn.
Đối với những phụ nữ có ý định mang thai cần ưu tiên bổ sung acid folic từ thuốc trước đó 3 tháng và trong suốt thai kỳ. Theo khuyến cáo, phụ nữ mang thai Việt nam nên đáp ứng đủ 400mcg-600mcg/ngày.
Đặc biệt với những bà bầu có nguy cơ cao, tiền sử mang thai bị khuyết tật ống thần kinh thì nguy cơ lặp lại ở lần mang thai sau là rất lớn. Đối với phụ nữ đang dùng thuốc chống trầm cảm, đang được điều trị sốt rét, lao… thì cần bổ sung liều cao hơn trước khi mang thai và tiếp tục suốt 3 tháng
Không có vấn đề gì với việc sử dụng thực phẩm bổ sung acid folic, nhưng điều bạn cần quan tâm là liều lượng của nó. Bởi dư thừa acid folic sẽ gây ra các tác dụng phụ không mong muốn nghiêm trọng đối với thai kỳ như tăng nguy cơ trẻ bị tự kỷ sau sinh, tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim trên bệnh nhân tim mạch, tăng nguy cơ ung thư phổi…
Những điều cần lưu ý khi bổ sung acid folic
Bà bầu cần lưu ý một số điều sau khi bổ sung axit folic:
- Có thể uống viên sắt – acid folic cùng nước cam, nước trái cây. Vitamin C giúp tăng hấp thu sắt, acid folic nhờ khả năng bảo vệ folate không bị phá hủy bởi quá trình oxy hóa.
- Không uống cùng cà phê, trà, rượu sẽ gây ra tương tác thuốc, làm giảm khả năng hoạt động của thuốc và gia tăng ảnh hưởng của các tác dụng phụ.
- Uống axit folic có thể gây táo bón, vì vậy bà bầu nên ăn nhiều chất xơ và uống nhiều nước.
- Trong quá trình chế biến thực phẩm, acid folic dễ bị phân hủy vì nhiệt độ cao. Do đó, tránh ngâm, rửa hay nấu quá lâu gây thất thoát folate trong thực phẩm.
- Trường hợp bổ sung acid folic bằng thuốc cần lưu ý hàm lượng, nên đảm bảo liều lượng tổng trong khoảng 400-600mcg acid folic/ngày, và chỉ bổ sung liều cao hơn khuyến cáo khi có chỉ định của bác sĩ.
Bổ sung axit folic đầy đủ là điều không thể thiếu cho một thai kỳ khỏe mạnh. Các chị em nên bổ sung acid folic ngay từ khi chuẩn bị mang thai, hàng ngày và trong cả thời gian mang thai để có một thai kỳ an toàn khỏe mạnh. Nếu không có chỉ định đặc biệt, bà bầu chỉ cần dùng ở liều vừa đủ theo khuyến cáo mà thôi.
