Axit béo omega-3 rất quan trọng đối với sức khỏe tổng thể nói chung và sức khỏe của mẹ cũng như sự phát triển toàn diện của thai nhi nói riêng. Đó là lý do vì sao hiện nay có rất nhiều các sản phẩm bố sung Omega 3 khác nhau. Tuy nhiên không phải tất cả chúng đều có lợi ích cho sức khỏe như nhau. Điều làm lên chất lượng của sản phẩm phụ thuộc rất lớn vào nguồn gốc xuất xứ và tiêu chuẩn chất lượng xuất xưởng của sản phẩm cũng như sự phù hợp với từng đối tượng nhất định.
Nội dung chính
1. Nên dùng Omega 3 từ thực vật hay từ cá?
Axit béo omega-3 được tìm thấy nhiều trong thực phẩm, đặc biệt là trong cá và các loại hạt. Có ba loại axit béo omega-3 chính là axit alpha-linolenic (ALA), axit eicosapentaenoic (EPA) và axit docosahexaenoic (DHA).
- Cá và các loại hải sản khác (đặc biệt cá béo nước lạnh như cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá trích, cá mòi…) là nguồn cung cấp DHA, EPA tốt nhất
- Các loại hạt (như hạt lanh, hạt chia, quả óc chó), dầu thực vật (dầu hạt lanh, dầu đậu nành, dầu hạt cải…) là nguồn cung cấp ALA. Mặc dù là một chất thiết yếu với cơ thể tuy nhiên ALA lại có ít lợi ích với sức khỏe so với EPA hay DHA. Cơ thể chúng ta có thể chuyển một số ALA thành EPA và sau đó thành DHA, nhưng chỉ với một lượng rất nhỏ. Vì vậy nếu chọn nguồn bổ sung omega-3 từ thực vật bạn cần ăn nhiều hơn để đạt được những tác dụng tương tự như bổ sung từ cá
Bổ sung trực tiếp EPA và DHA từ cá béo, hải sản hay các sản phẩm chiết xuất của chúng cách tốt nhất để tăng mức axit béo omega-3 (DHA, EPA) trong cơ thể.
2. Loại Dầu cá (Omega 3) nào tốt?
Dầu cá có cả dạng tự nhiên và dạng chế biến, dạng tự nhiên cơ thể hấp thu tốt hơn tuy nhiên hàm lượng Omega 3 (DHA, EPA) lại thấp. Để tăng cường hàm lượng DHA, EPA và thuận tiện cho sử dụng – bảo quản, dầu cá cần trải qua chế biến. Quá trình chế biến là yếu tố quyết định đến chất lượng sản phẩm, bởi thực tế có một số dạng được hấp thụ tốt hơn dạng khác rất nhiều:
- Cá: Trong cá nguyên con, axit béo omega-3 hiện diện dưới dạng axit béo tự do, phospholipid và triglyceride. Đây là dạng cơ thể hấp thu tốt nhất.
- Dầu cá tự nhiên: Trong dầu cá thông thường axit béo omega-3 chủ yếu hiện diện dưới dạng chất béo Triglycerid chưa được tinh chế. Dầu cá tự nhiên thường bao gồm không quá 30% EPA và DHA, có nghĩa là có 70% là các chất béo và các chất khác.
- Dầu cá đã qua chế biến: Để loại bỏ tạp chất và cô đặc nồng độ DHA, EPA dầu cá tự nhiên cần chuyển từ dạng triglyceride thành ethyl ester (dạng này không có trong tự nhiên)
- Dầu cá dạng Triglycerid cải biến: Các ethyl ester trong dầu cá đã qua chế biến được chuyển đổi qua một công đoạn để trở lại thành dạng tự nhiên Triglycerid có đầy đủ đặc tính như trước với hàm lượng được cô đặc hơn. Quá trình chuyển đổi này tốn khá nhiều chi phí, chính vì vậy đầu cá dạng Triglycerid có giá thành cao hơn dạng ethyl este khá nhiều.
Tất cả các dạng dầu cá này đều có lợi cho sức khỏe, nhưng các nghiên cứu chỉ ra rằng sự hấp thụ omega-3 từ ethyl ester không tốt bằng các dạng khác. Dầu cá ở dạng Triglycerid cải biến – dạng gần nhất với dầu cá tự nhiên sẽ giúp cơ thể hấp thu tốt nhất và an toàn nhất, khả năng hấp thu của dầu cá dạng Triglycerid tốt hơn dạng ethyl este tới 70%.
(Omega 3 dạng Ethyl este cần thêm bước chuyển đổi để tạo thành dạng Triglycecid)
3. Loại cá nào cung cấp Omega 3 tốt nhất cho phụ nữ mang thai và sau sinh?
Omega-3 là thành phần quan trọng cấu tạo nên màng của tất cả các tế bào trong cơ thể. Hàm lượng DHA đặc biệt cao trong các tế bào võng mạc (mắt), não và tinh trùng. Cả DHA và EPA đều có vai trò quan trọng đối với sức khỏe thai kỳ cũng như sức khỏe tổng thể chung. Tuy nhiên trong giai đoạn đặc biệt này, vì sự phát triển toàn diện của thai nhi và của trẻ sơ sinh, nên lựa chọn sản phẩm cung cấp lượng DHA cao hơn EPA để đáp ứng nhu cầu về DHA tăng cao cho phát triển não bộ, thị giác của con. Đồng thời loại cá đó cần được khai thác ở vùng biển sạch, không bị ô nhiễm để đảm bảo an toàn về giới hạn kim loại nặng.
Hiện nay có 2 loại dầu cá được ưu tiên sử dụng cho phụ nữ mang thai trên thị trường: Dầu cá Ngừ và Dầu cá thông thường. Dầu cá Ngừ được sản xuất từ cá Ngừ, còn Dầu cá thông thường được sản xuất từ sự kết hợp của bất kỳ loại cá nào khác (sự kết hợp này phụ thuộc vào tình hình thực tế của từng cơ sở sản xuất)
Cá Ngừ có tỷ lệ DHA:EPA cao nhất (khoảng 26DHA:6EPA) và một điều thú vị khi nghiên cứu trên về thành phần trong sữa mẹ ở 9 nước cho thấy: tỷ lệ DHA:EPA ở dầu cá Ngừ sát với tỷ lệ DHA:EPA ở sữa mẹ hơn bất cứ nguồn acid béo tự nhiên nào khác. Chính vì vậy trong giai đoạn đặc biệt này, dầu cá Ngừ là sự lựa chọn tối ưu nhất vì nó cung cấp lượng DHA cao nhất và có tỷ lệ DHA:EPA giống sữa mẹ nhất.
Các chất ô nhiễm có thể gây nguy hiểm với bất kỳ ai, và đặc biệt nguy hiểm đối với phụ nữ mang thai – cho con bú vì chúng có thể gây hại cho sự phát triển của thai nhi và trẻ sơ sinh. Những đứa trẻ từ những người mẹ dùng dầu cá có chất lượng (hàm lượng các chất gây ô nhiễm thấp) có khả năng tập trung, học hành, nhận thức. ghi nhớ và phát triển thể lực tốt hơn. Những kỹ năng này kém hơn ở những đứa trẻ có mẹ bị nhiễm hàm lượng thủy ngân ở mức cao trong máu khi mang thai.
Rất nhiều các cuộc nghiên cứu khai thác cho thấy, Loại cá Ngừ được đánh bắt ở vùng biển sạch Nam Thái Bình Dương là loại cá cho chất lượng dầu cá tốt cũng như đạt mức an toàn về giới hạn kim loại nặng.
4. Nguồn gốc xuất xứ của Dầu cá có vai trò gì?
Ngay cả khi các sản phẩm giống nhau về công thức thì không hẳn chúng giống nhau hoàn toàn. Nó khác nhau ở quy trình chế biến, máy móc và tiêu chuẩn xuất xưởng của sản phẩm.
Chất lượng của Dầu cá Ngừ hay bất kỳ loại dầu cá nào khác đều chịu ảnh hưởng của nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất, cơ sở sản xuất và bởi đất nước nơi chúng được sản xuất ra cùng các quy định của chính phủ liên quan tới việc sản xuẩt ra sản phẩm đó.
Để đánh giá được giá trị thực sự của Omega 3, cần biết trong sản phẩm bạn mua được thực sự có những gì, nguồn nguyên liệu và thành phần từ đâu, được chế biến thế nào, việc quản lý về mặt chất lượng ra sao? Theo đó, sản phẩm được cấp phép lưu hành dưới dạng Dược phẩm với các quy đinh nghiêm ngặt sẽ được đánh giá cao hơn các sản phẩm tương tự khác.
TGA – cơ quan quản lý Dược phẩm Úc là một trong những cơ quan quản lý Dược phẩm nghiêm ngặt nhất thế giới. Để đáp ứng được các tiêu chuẩn của TGA, sản phẩm phải đáp ứng quy trình sản xuất tốt GMP từ nguyên liệu đầu vào, trong quá trình sản xuất cho tới khi xuất xưởng, cũng như các khâu kiểm soát chặt chẽ trước khi đưa thuốc ra thị trường. Sau đó thuốc vẫn tiếp tục được giám sát và quản lý chặt chẽ sau khi đã rời khỏi nhà máy và tới tay người tiêu dùng. Tất cả các yêu câu này để đảm bảo rằng thuốc cung cấp các thành phần và hàm lượng đúng như trên nhãn công bố.
Với TGA, tất cả các chỉ định được thể hiện trên bao bì đều đã có bằng chứng khoa học đầy đủ và hơn thế nữa độ an toàn khi dùng thuốc được đảm bảo.
5. Đặc điểm nào giúp bạn dễ dàng nhận biết dầu cá chất lượng?
Để nhận biết sản phẩm chất lượng, cách tốt nhất bạn nên làm là đọc kỹ nhãn sản phẩm và lưu ý các thông tin sau:
- Loại omega-3: Nhiều chất bổ sung omega-3 thường chứa ít hoặc không đồng thời dạng Omega 3 quan trọng là EPA và DHA. Đảm bảo rằng sản phẩm bổ sung của bạn có đồng thời cả DHA và EPA với hàm lượng DHA, EPA được xác định cụ thể.
- Lượng omega-3: Lưu ý kỹ thành phần Omega 3 (DHA, EPA) trong sản phẩm chứ không phải là Dầu cá chung chung bạn nhé! Nhiều sản phẩm ghi ở “nhãn quảng cáo” rằng cung cấp lượng Dầu cá là 500mg, 1000mg… tuy nhiên nếu nhìn kỹ bạn sẽ thấy lượng EPA và DHA chỉ là một con số rất thấp. Với chế độ ăn thông thường của người Việt Nam, nếu ăn tốt, lượng DHA thu được từ chế độ ăn có thể đáp ứng khoảng 40% nhu cầu. Do đó vậy mẹ cần bổ sung tối thiếu từ 120-130mg DHA/ngày. Nếu ăn uống kém, nên chọn sản phẩm cung cấp đủ 200mg DHA/ngày là tốt nhất.
- Dạng omega-3: Để hấp thụ tốt hơn hãy tìm Omega 3 dạng Triglycerid thay vì dạng ethyl ester. Tất cả những sản phẩm cung cấp Omega 3 dạng này đều ghi rõ “Triglycerid” trong công thức để “khẳng định đẳng cấp”
- Độ tinh khiết và tính xác thực: Cố gắng mua các sản phẩm có tiêu chuẩn GOED (Tổ chức quản lý chất lượng Omega-3 uy tín nhất trên thế giới) về độ tinh khiết. Sản phẩm được lưu hành dưới dạng Dược phẩm (THUỐC) với các quy định nghiêm ngặt sẽ được đánh giá cao hơn các sản phẩm khác. Đó là căn cứ cho thấy sản phẩm an toàn và chứa đúng những gì được công bố trên nhãn
- Sự tươi mới: Omega-3 dễ bị ôi thiu. Một khi bị hôi chúng sẽ có mùi hôi khó chịu và giảm tác dụng. Vì vậy nên mua sản phẩm mới nhất, đảm bảo còn hạn dùng và cần bảo quản ở nơi thoáng mát, tránh ánh sáng – tránh ẩm. Chỉ mua đủ dùng, tránh mua với số lượng lớn.
Như vậy, để chọn được sản phẩm bố sung Omega 3 chất lượng, an toàn cho phụ nữ mang thai không đơn giản. Thay vì chỉ để ý “nhãn quảng cáo” trên sản phẩm thì mẹ cần xem xét kỹ hơn tới thành phần công thức, tới nguồn gốc xuất xứ cũng như tiêu chuẩn xuất xưởng của sản phẩm. Như vậy, sẽ giúp mẹ chọn được sản phẩm tốt nhất, phù hợp và an toàn nhất với thai kỳ của mình.
DS Lê Tiến tổng hợp